Nogaylara Dair Bir Osmanlı Bedduası

Gönderen Açuk Bitig , 2 Mayıs 2011 Pazartesi 23:19

Batı Türkistan-Hazar bölgesinin Türk kavimlerinden olan Nogaylar, tarihlerinin en zor zamanlarını 16. yy'da yaşadılar. 16. yy ortalarında kendilerini siyaseten ikiye bölünmüş hâlde bir taht kavgasının içinde bulan Nogaylar, büyük bir kıtlık nedeniyle hayatlarını kurtarma telaşına düştüler. Sürülerini kaybeden, iktisadi istikrarları yok olan ve açlığa mahkum olan Nogaylar, Astrahan bölgesine ve çevreye yayıldılar. Çocuklarını ölümden kurtarmak için köle olarak sattılar. Yine de, Nogay nüfusunun yarıya yakını bu dönemde hayattan ayrıldı.

Bu tarihlerde meşhur Osmanlı amirali Sidi (Seydi) Ali Reis, büyük seferinden dönmekte idi. Mangıt (Manğıt, Nogay) ve Özbeklerin yağma saldırısına uğradı. Bu olay üzerine, aşağıdaki Çağatayca manzumeyi kaleme aldı:

Âlemin Manğıt'ını, Özbek'ini

(Âlemin Manğıt'ını, Özbek'ini)

Hak alarnın yuğ eylegey pâkini

(Yok edecek Tanrı onun hepsini)

Aşı talkan bilen kurut barının

(Yemekleri tarhanayla kuruttur.)

Kişi bir parça tapmay etmeğini

(Kişi bir parça bulmaz ekmeğini)

Kımız içip alan aşar at itin

(Onlar kımız içip at eti yerler.)

Dahi kürmey biz özge yemeğini

(Daha görmedik başka yemeğini.)

Kazağı ve Kazakçısı köptür

(Kazağı ve Kazakçısı çoktur.)

Tenri yok ite künde birliğini

(Tanrı yok etsin bunların hepsini.)

Kervanı talap kılgar yalangaç

(Kervanı yağmalar, çıplak bırakır)

Ulusunun tişisini, erkekini

(Büyüklerin dişisini, erkeğini)

Hak budur ol gazai ekber iter

(Haktır onlara gaza-i ekber )

Çapgay anın kılıç bilen Begini

(Ve öldürmek kılıç ile beyini)

Uçrayıp tuhtagan tanır söz minin

(Buna rastlayanlar tanır sözümü)

(Kâtibi) yalganını, gerçekini

(Kâtibî, yalanını, gerçeğini.)


Notlar: Şiir, Seydi Ali Reis'in Miratü'l-Memâlik adlı eserinde geçmektedir. Bizim transkripsiyonu aldığımız eser: KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve İdil Boyu - 1569 Astarhan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI.-XVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri, DTCF Yayınları, Ankara 1966.) Çeviride Nimet Kurat'ı esas aldık, manzum hâle getirmek üzere bu çeviriyi biraz değiştirdik ancak anlamına dokunmadık.

Posted in Dil, Edebiyat, Nogaylar, Osmanlılar, Özbekler

2 Response to "Nogaylara Dair Bir Osmanlı Bedduası"

Adsız Says:

Merhaba,
Öncelikle bu kadar faydalı, orjinal ve seviyeli bir site kurmanızdan dolayı sizi kutlarım.
Benim sormak istediğim soru ise şu şekildedir:
Bazı yazılarınızda Eski Türkçe ve diğer Türk lehçelerine ait metinlerin çevirisini kimin yatığı ile ilgilidir.Direkt olarak metnin yazarı tarafından mı yoksa herhangibir kayaktan alıntı yapılarak mı?

5 Ocak 2012 10:28

Açuk Bitig Says:

Merhaba,

Tarihi veya çağdaş Türk lehçelerinden çevirileri genellikle biz yapıyoruz. Eğer çeviriler başka kaynaklardan alıntı ise (bu yazıda olduğu gibi) kaynak eseri mutlaka belirtiyoruz.

İltifatınızdan ötürü teşekkür ederiz.

5 Ocak 2012 13:46