Osmanlı'da Kafkas ve Kuzey Karadeniz Aşiretleri ve Cemaatleri

Gönderen Açuk Bitig , 10 Ocak 2015 Cumartesi 15:22

Yayımladığımız bu liste Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan mühimme, tapu, şikâyet ve aşâir-i iskân defterleri gibi belgelerde bahsi geçen oymak, aşiret ve cemaatler hakkında, Cevdet Türkay'ın yıllar süren araştırması neticesinde hazırlamış olduğu "Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak Aşîret ve Cemmatlar" adlı meşhûr eserinden derlemedir.

Eser, giriş kısmında belirtilen yorumlarda kanaatimizce bilimsel dayanaktan yoksun tezlere yer vermişse de, muhtevasının arşiv belgelerinden alınan bilgilerden ibaret olması sebebiyle bilimsel değer taşıyan ve akademik başvuru amaçlı kullanılabilecek, önemli bir çalışmadır.

Osmanlı arşivinde bahsi geçen Kafkas ve Kuzey Karadeniz aşiret ve cemaatlerinin adlarını, yaşadığı bölgeleri ve hangi tâifeden olduklarını bu listede görebilirsiniz.


Osmanlı arşiv belgelerinde Kafkas ve Kuzey Karadeniz kavimlerinin temel olarak dört grup olarak ele alındığı anlaşılıyor: Nogay, Tatar, Çerkes ve Abaza. Nogaylar ile Tatarlar bazen birlikte anılırken, Çerkesler ile Abazalar da birlikte anılabiliyor. Etnonimlerde kullanılan genelleyici ve geniş üslup, yer adlarında da kullanılıyor ve birçok aşiretin yaşadığı yer "Kafkasya" vb. geniş arazi adları ile belirtilerek Anadolu'nun demografisini tarifte kullanılan ayrıntılı üsluptan uzak duruluyor.

AŞİRETLER


Abazek
Gürcistan, Sohum, Anapa, Doğu Karadeniz Kıyıları
Abaza
Abakaslı (Abakaslu)
Gürcistan, Poti
Çerkes
Bedickioğlu
Bucak (Kırım), Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Nogay
Betrenay (Bitrenay)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Biksan
Kırım
Nogay Tatarı
Bzedoğ (Buzadoğ, Buzadık, Cuzadoğ, Bzadok)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Cana (Jana)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Candı
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Abaza
Cemyobluk (Cemboyluk)
Bucak (Rumeli Vilâyeti)
Nogay Tatarı
Cuzadoğ
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Çerâkise
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Hodayse
Kuban nehri boyu
Abaza
İnaloğlu Hutunibeğ
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Abaza
Karaevli Tatarları
Ejderjan (Hazer Denizi Kıyısı)
Tatar
Karzık (Kazrık)
Kuban nehri boyu, Kafkasya
Abaza
Kaspulad, Kaspuladoğlu
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Nogaylu
Keç
Kuban nehri boyu
Abaza
Köpekli (Köpeklü)
Bucak (Rumeli Vilâyeti)
Nogay Tatarı
Köylü
Bucak (Rumeli Vilâyeti)
Nogay Tatarı
Natukac (Natuhac)
Kırım, Gürcistan
Çerkes
Noğay Tatar
Bucak (Rumeli Vilâyeti), Kırım, Ozi Eyâleti
Tatar
Nokoy
Kuban nehri boyu
Çerkes
Obuş
Gürcistan, Sohum, Anapa, Doğu Karadeniz kıyısı
Çerkes
Orakoğlu
Bucak (Rumeli Vikâyeti), Kırım
Nogay Tatarı
Ordana
Sohum, Anapa, Doğu Karadeniz kıyısı
Çerkes
Öğtekoğlu (Öktekoğlu)
Özi Eyâleti
Tatar
Perisan
Özi ile Turla nehri arası
Konar-Göçer Nogay Tatarı
Salbun Tatarı
Akkerman Kazâsı (Silistre Sancağı)
Tatar
Saşe
Kuban nehri boyu
Abaza
Sührâbbeğ
Kuban nehri boyu
Abaza
Şabsığ
Kırım, Gürcistan
Çerkes
Şaca (Şace)
Kuban nehri boyu
Abaza
Şağani
Kuban nehri boyu
Çerkes
Şükray (Şüküray)
Kuban nehri boyu
Abaza
Terâne
Kırım
Çerkes
Yaranlıoğlu (Yaranluoğlu)
Bender Sancağı (Kefe Eyâleti)
Göçer Evli Nogay Tatarı
Yedekcioğlu
Özi ile Turla nehri arası, Kırım
Konar-Göçer Nogay Tatarı
Yedi İmki Oğlu (Yedickioğlu)
Bucak (Rumeli Vilâyeti)
Nogay Tatarı
Yedisan
Kili, İsmail, Bucak (Rumeli Vilâyeti), Özi ile Turla nehri arası
Nogay Tatarı
Zana (Jana), Zanoğlu Mehmed Giray Beğ
Kuban nehri boyu
Çerkes

CEMAATLER

Abaza
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Abaza
Abazaş
Kafkasya
Çerkes
Abazek
Kafkasya
Çerkes
Abuna (Ayuna)
Sohum ve Anapa beyninde (Karadeniz kıyısı)
Abaza
Abuzek
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Alnı Kesik
Kuban nehri boyu
Çerkes
Aridli (Aridlu), Arid
Erzurum Eyâleti, Kuban nehri boyu
Abaza
Bağ
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Basavoğlu Reftahbey
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Abaza
Basnioğlu
Kırım, Gürcistan
Çerkes
Beslibay
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Besni (Besney, Bisni)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Bestanay (Bestenay)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Bezdek
Kuban nehri boyu
Abaza
Birekay (Brekay)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Bishar (Beshar)
Kuban nehri boyu
Çerkes
Bjadoğ (Buzadoğ)
Kırım, Kafkasya
Çerkes
Burlak
Kuban nehri boyu
-          Burlak Cemâatı, Nogaylu Aşîretindendir.  -
Tatar
Büyük Kabart
Dağıstan civari
Çerkes
Canarslan
Kuban nehri boyu
Nogaylu Tatarı
Canboyluk (Cimboylâk)
Bucak Havâlîsi (Kırım)
Nogay Tatarı
Cano
Kuban nehri boyu
Çerkes
Cubsun
Kuban nehri boyu
Abaza
Cuhş
Kuban nehri boyu
Abaza
Çubsun (Çubsin)
Kuban nehri boyu
Çerkes
Çuncen
Kafkasya
Çerkes
Dudarıkoğlu
Kuban nehri boyu
Çerkes
Dürdâne
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Abaza
Giransorlu
Erzurum Eyâleti, Kiğı Sancağı (Erzurum Eyâleti)
Tatar
Goba (Goya)
Kuban nehri boyu, Sohum, Anapa etrâfı
Abaza
Hacıko
Kuban nehri boyu
Abaza
Hamşi
Kuban nehri boyu
Çerkez
Hatukay
Kuban nehri boyu
Çerkes
Haze (Hazek, Hazdek)
Kuban nehri boyu
Abaza
Kabartay
Gürcistan, Kafkasya
Çerkes
Karaçay
Kuban nehri boyu
Çerkes
Karaşay
Kuban nehri boyu
Abaza
Kasayoğlu, Kasay
Kuban nehri boyu
Tatar
Kasbuladoğlu, Kaspulad
Kuban nehri boyu
-          Kasbuladoğlu Cemâatı, Nogaylu Aşîretindendir. -
Tatar
Kerkenari (Kerkeni)
Kuban nehri boyu
Çerkes
Keşmay
Kuban nehri boyu
Abaza
Kırla
Kuban nehri boyu
Çerkes
Kızılbeğ, Kızılbeğl, (Kızılbeğlü)
Meraş ve Bozok Sancakları, Zülkadriye Kazâsı (Meraş Eyâleti), Şamardı Kazâsı (Niğde Sancağı), Kuban nehri boyu, Eğridir Kazâsı (Hamid Sancağı), Şücâaddin Kazâsı (Niğde Sancağı)
Çerkes Yörükânı
Kızılbekvac
Kuban nehri boyu
Abaza
Kızılgüney (Kızılköni)
Kars-ı Merâş Sancağı (Meraş Eyâleti)
Abaza
Konkrat

Tatar
Kömürköy
Kafkasya
Çerkes
Kuban
Kırım
Tatar
Kusay (Kasay)
Kuban nehri boyu
-          Kusay (Kasay) Cemâatı, Nogaylı Aşîretindendir. -
Tatar
Küçük Kabart
Dağıstan civarı
Çerkes
Mohoş (Muhuş)
Kuban nehri boyu
Çerkes
Natokac (Natukac), (Natohac Natuhac)
Kuban nehri boyu, Kırım, Gürcistân
Abaza-Çerkes
Noğaylı (Noğaylu), Noğay (Novay)
Akkerman, Kili, İsmâîl ve Bender Kazâları (Silistre Sancağı), Muhâcirîn Nâhiyesi (Adana Sancağı), Özü Eyâleti
Tatar
Noğobes (Noğobis)
Kuban nehri boyu
Abaza
Nuradoğ
Kuban nehri boyu
Çerkes
Pzadoğ (Pjadoğ)
Kafkasya
Çerkes
Sidoğ
Kuban nehri boyu
Çerkes
Sübeşik
Kuban nehri boyu
Abaza
Şabsıh (Şabsuh), (Şabsık, Şabsuk)
Kuban nehri boyu
Abaza
Şağayka (Şağake)
Kafkasya
Çerkes
Şa’ke, Şağke, Şağayke
Kuban nehri boyu
Çerkes
Şemonogac
Kuban nehri boyu
Abaza
Şobaşeyh (Şobaşıh)
Kuban nehri boyu
Abaza
Temirköy
Kafkasya
Çerkes
Timurköy
Kuban nehri boyu
Çerkes
Urbeğ
Kuban nehri boyu
Abaza
Vardana
Kuban nehri boyu
Abaza
Yana (Jana), (Zana, Zanoğlu Mehmed Giraybeğ)
Kuban nehri boyu (Kafkasya)
Çerkes
Yedisan
İsmâîl ve Kili Kazâları (Silistre Sancağı), Kuban nehri boyu, Özi Eyâleti kurbünde
-Yedisan Cemâatı, Nogaylu Aşîretindendir. -
Tatar
Yedisantolga
Kırım
Tatar

Kaynak : TÜRKAY, Cevdet, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak, Aşîret ve Cemaatlar, Tercüman, İstanbul 1979.

Resim : Adolf Stieler'in 1877 tarihli Hand Atlas Uber Alle Theile Der Erde adlı atlasından Güney Rusya ve Kafkasya haritası.

1 Response to "Osmanlı'da Kafkas ve Kuzey Karadeniz Aşiretleri ve Cemaatleri"

Adsız Says:

Ahıskalılar hangi gruba giriyor acaba?

Yorum Gönder